HISTORIA
Biblioteka Ojców Bazylianów w klasztorze przy ul. Miodowej w Warszawie zaczęła formować się po II Wojnie Światowej. Bazylianie już wcześniej mieli w Warszawie swój klasztor. Pierwsza trwała rezydencja bazylianów w Mieście Stołecznym istniała od roku 1721 przy ul. Podwale. W roku 1784 konsekrowano obecny kompleks klasztorny przy ul. Miodowej. Do naszych czasów w Warszawie zaznaczyli swoją obecność bazylianie z różnych jednostek administracyjnych Zakonu: autonomicznej archimandrii supraskiej, Prowincji Litewskiej (Trójcy Świętej) i Prowincji Koronnej (Opieki NMP). Po kolejnych zmianach administracyjnych mieszkali tu zakonnicy Prowincji Chełmskiej (Narodzenia NMP), Prowincji Galicyjskiej (Przenajświętszego Zbawiciela). Dla wszystkich tych prowincji klasztor warszawski wykorzystywano do zadań nie wymagających formowania oddzielnej biblioteki. Przechowywane w klasztorze książki, według naszej oceny, miały głównie charakter liturgiczny oraz homiletyczny, albo były do dyspozycji poszczególnych zakonników i odpowiadały ich osobistym potrzebom i zainteresowaniom. Po tego typu księgozbiorach, które z całą pewnością nie były zasobnymi, do dnia dzisiejszego nie mamy praktycznie żadnego śladu. Jednym z wyjątków jest przechowywana w archiwum starodruków książka liturgiczna należąca do długoletniego mieszkańca klasztoru o. Bazylego Kalinowskiego.
Po II Wojnie Światowej bazylianie w Polsce Ludowej utworzyli oddzielną strukturę administracyjną (najpierw delegaturę, a później wice-prowincję, obecnie prowincję), której fundamentem stał się klasztor w Warszawie. W klasztorze działał bazyliański nowicjat i alumnat. W czasach PRL-u klasztor stał się miejscem spotkań duchownych i osób świeckich z różnych terenów kraju, a także zagranicy. Wzrost znaczenia, kontakty z światem nauki i kultury, wydzielenie niezależnej jednostki prawnej oraz formacyjny charakter klasztoru stworzyły atmosferę sprzyjającą prowadzeniu własnej biblioteki.
Podstawą dla założenia biblioteki w klasztorze warszawskim stał się księgozbiór przewieziony w 1947 r. z bazyliańskiego klasztoru w Czerwonohradzie na Ukrainie (dawniej Krystynopol). W klasztorze w Krystynopolu zgromadzono znaczną bibliotekę przeznaczoną na potrzeby miejscowego alumnatu bazyliańskiego. Po likwidacji klasztoru przez władze komunistyczne udało się przewieźć książki do Warszawy. Obecnie książki w zależności od wartości przechowywane są w archiwum starodruków lub magazynie.
Jednocześnie dokonywano zakupu nowych publikacji kierując się uznaniem przełożonych oraz możliwościami finansowymi klasztoru. Sporadycznie do klasztoru zgłaszały się także osoby zainteresowane sprzedażą książek w języku cerkiewnosłowiańskim, które stały się ich własnością drogą spadku lub w innych okolicznościach powojennej rzeczywistości.
Znaczący krok w ukształtowaniu biblioteki miał miejsce w latach 1970-tych. Przy okazji prac remontowych w klasztorze o. Jozafat Romanyk zdecydował się na wydzielenie pomieszczenia i przystosowania go całkowicie na potrzeby biblioteki. Półki biblioteki wypełniły dawne zasoby, a także coraz liczniejsze nowe tomy. W ten sposób powstała dzisiejsza sala główna biblioteki, która do dziś zachowuje strukturę z lat 70-tych.
W latach 1990-tych przeprowadzono meliorację księgozbioru. Wtedy też podjęto decyzję o świadomym ukierunkowaniu rozwoju biblioteki. Zdecydowano o prowadzeniu ogólnych działów: teologicznego, filozoficznego, prawniczego i biblijnego wyłącznie na poziomie niezbędnym dla potrzeb alumnatu. Za priorytet uznano rozbudowę działów teologii, prawa i liturgiki Cerkwi Wschodniej, historii Cerkwi i Ukrainy oraz słowników i encyklopedii chrześcijańskich.
Charakterystyka
Biblioteka nie prowadzi ksiąg inwentarzowych i określenie konkretnej liczebności zbiorów nie jest możliwe. Przybliżona liczba książek w zbiorze to ok. 10 000 woluminów.
Zbiory znajdują się w kilku oddzielnych pomieszczeniach o różnym stopniu dostępności. Najliczniejszy księgozbiór znajduje się w sali głównej biblioteki. Książki są tu przechowywane na dwóch kondygnacjach (sygnatury zaczynające się na „I” i „II”). W czytelni znajduje się księgozbiór podręczny składający się w przeważającej części z słowników i encyklopedii (sygnatury zaczynające się na „C”). Dalsze zbiory przechowywane są z zachowaniem ściślejszych zabezpieczeń i posiadają ograniczoną dostępność. Należy do nich archiwum starodruków (sygnatura zaczynająca się na „ABW”). Do zasobów biblioteki należy także część księgozbioru zmagazynowanego przy archiwum dokumentów (sygnatura zaczynająca się na „A”). Pozycje odstawione po melioracji księgozbioru i duplikaty znajdują się w magazynie (brak sygnatur).
Skład księgozbioru był zdeterminowany przeznaczeniem biblioteki. Jako wewnętrzna biblioteka klasztorna miała ona na celu zaspokojenie potrzeb samych zakonników, wśród których przeważali duszpasterze i studenci nauk teologicznych. W związku z tym biblioteka obejmuje głównie publikacje skierowane do tych grup. W naturalny sposób dominuje literatura związana z teologią, liturgiką i ascetyką Cerkwi Wschodniej.
Równolegle kompletowano księgozbiór obejmujący nauki historyczne ze szczególnym uwzględnieniem polityczno-społecznej historii Ukrainy (w tym także wschodnich terenów I-szej Rzeczypospolitej) i historii Cerkwi Wschodniej (szczególnie wśród Słowian wschodnich). Dzięki uważnej penetracji rynku wydawniczego oraz współpracy z naukowcami, biblioteka zgromadziła znaczący księgozbiór obejmujący literaturę w językach polskim, ukraińskim, rosyjskim, białoruskim, angielskim i innych.
Biblioteka posiada zbiory specjalne, obejmujące zasoby wizualne (filmy 8 mm, kasety VHS), audio (płyty winylowe, płyty CD, kasety), fotografie (odbitki, negatywy i pozytywy), mikrofilmy (wykonane w zasobach zewnętrznych), zasoby cyfrowe JPG i PDF wykonane w zasobach własnych – archiwum starodruków i fotografii – oraz zewnętrznych). Zasoby specjalne biblioteki nie zostały usystematyzowane i nie są udostępniane.
Informacje o katalogu
Przez wiele lat biblioteka nie była skatalogowana. Pierwsze kroki ku zmianie takiego stanu rzeczy podjęto w latach 1980-tych. Dwóch braci bazylianów wysłano na kurs dla bibliotekarzy organizowany na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Pozwoliło to na rozpoczęcie prac katalogowych i klasyfikacji zbiorów. W latach 1990-tych rozpoczęto prace nad stworzeniem katalogu komputerowego. Po przepisaniu wszystkich kart katalogowych całkowicie zaprzestano ich wypisywania, ograniczając się wyłącznie do katalogu komputerowego.
Katalog komputerowy został stworzony w programie Microsoft Access i ma charakter domowej bazy danych, nie spełniającej wymogów profesjonalnego katalogu bibliotecznego. Przy wpisie publikacji cyrylicznych użyto transkrypcji fonetycznej według zasad ortografii języka polskiego (np. ч = cz). Takie rozwiązania techniczne uniemożliwiały połączenie katalogu z internetowymi programami bibliotecznymi. Obecnie biblioteka przedstawia własną prezentację katalogu na potrzeby strony internetowej.
Zasady udostępniania
Biblioteka Ojców Bazylianów w Warszawie ma charakter prywatny. Jest prowadzona i finansowana wyłącznie przez samych bazylianów (oprócz prywatnych darów w formie książkowej). Chociaż biblioteka nie jest przystosowana do udostępniania zasobów osobom postronnym, to istnieje taka możliwość (wykluczając zbiory specjalne i archiwum starodruków) po wcześniejszym, telefonicznym porozumieniu się z bratem odpowiedzialnym za bibliotekę. Prosimy przy tym pamiętać, że Brat nie jest pracownikiem biblioteki i w pierwszej kolejność obowiązuje go typikon (reguła) klasztoru. W związku z tym ma prawo odmówić udostępnienia zasobów w pewnym terminie, a nawet całkowicie, bez podania przyczyn. Wyjątek stanowi księgozbiór prof. Ryszarda Torzeckiego, który jest udostępniany na zasadach określonych ostatnią wolą darczyńcy. Po ustaleniu terminu zasoby mogą być udostępnione wyłącznie w pomieszczeniach klasztornych (rozmównica lub czytelnia), co wymaga od Czytelnika zachowania stosownej do miejsca kultury zachowania i stroju.